Παρασκευή 17 Αυγούστου 2012
Ενα παραγωγικο-κεντρικό μοντέλο ανάπτυξης για την Ελλάδα: το σύστημα των « αγρο-συνεργειών »
Αθανάσιος Θεοδωράκης
Όλοι οι δείκτες και οι μελέτες περί ανάπτυξης δείχνουν μια μεγάλη αντίφαση: ενώ ο αγροτικός τομέας της χώρας έχει πολλές δυνατότητες, η θέση που αυτός κατέχει σήμερα στην οικονομία και στη σύνθεση του ΑΕΠ είναι ασήμαντη. Η χώρα μπορεί να παράγει πολλά και καλά αγροτικά προϊόντα και να καλύψει τις ανάγκες της, αλλά σήμερα εισάγουμε τα πάντα και το εμπορικό μας έλλειμμα είναι μεγάλο. Ενώ η γεωγραφική μας θέση και το κλίμα είναι άριστα, πολλοί κλάδοι του πρωτεγενούς τομέα βρίσκονται σε διάλυση, υπερχρεωμένοι και χωρίς προοπτική. Συνεπώς υπάρχει θέμα αγροτικού μοντέλου, δηλ. πολιτικής, παραγωγής προϊόντων, συστήματος μεταποίησης, εμπορίας και εξαγωγών.
-Το σημερινό οικονομικό μοντέλο της χώρας είναι ξεπερασμένο. Οι λόγοι της αποτυχίας του έχουν αναλυθεί αρκετά και τα αποτελέσματά της είναι πλέον ορατά. Η οικονομία της χώρας βρίσκεται σε τραγικό αδιέξοδο, η κοινωνία βιώνει την ανασφάλεια, ανεργία και την αυξανόμενη φτώχεια. Η υπέρβαση της κρίσης δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Μια οικονομική ανάπτυξη νέου τύπου είναι συνεπώς η απαραίτητη προϋπόθεση για την επανεκκίνηση, το παλιό σύστημα τέλειωσε. Η ελληνική οικονομία πρέπει επειγόντως να βρει νέο μοντέλο.
-Η νέου τύπου, βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη πρέπει να στηρίζεται στην πραγματική μας οικονομία. Η στροφή στην πραγματική οικονομία είναι αδήριτη ανάγκη και βασική προϋπόθεση για την δημιουργία νέων επιχειρήσεων, θέσεων εργασίας και την τόνωση της δραστηριότητας των υφισταμένων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, που αποτελούν την κύρια συνιστώσα της ελληνικής οικονομίας. Σε αυτή τη λογική ο ρόλος του αγροτικού τομέα είναι καθοριστικός. Ο πρωτογενής τομέας περιλαμβάνει τη γεωργία, την κτηνοτροφία, τη δασοπονία και την αλιεία. Πρόκειται για κλάδους δυναμικούς που έχουν σημαντική παραγωγική ικανότητα, απασχολούν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους και αυτοαπασχολούμενους, διαθέτουν ευέλικτες μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις και προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο. Ο τομέας αυτός είναι η ραχοκοκκαλιά της πραγματικής μας οικονομίας, είναι η δύναμη κρούσης της χώρας.
-Ο αγροτικός τομέας από τη φύση του και την εκτεταμένη παρουσία του στην ενδοχώρα παρουσιάζει υψηλό δείκτη συνέργειας με άλλους κλάδους και τομείς της πραγματικής οικονομίας : μεταποίηση, εξαγωγές, υποδομές, τουρισμός, πολιτισμός, εστίαση, κοκ, όλοι αυτοί οι τομείς συνδέονται με τον αγροτικό χώρο, επηρεάζονται από τις δραστηριότητές του, εξαρτώνται από τις πρώτες ύλες του (δημητριακά, φρούτα, λαχανικά, μέλι, κρέας, γάλα, τυροκομικά, ξυλεία, αλιεύματα, κοκ) και αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη συναφών υπηρεσιών. Οι τομείς αυτοί συνολικά συνθέτουν έναν ευρύτερο κύκλο που αποκαλώ «σύστημα αγρο-συνεργειών». Το σύνολο των θέσεων εργασίας αφορά όλες σχεδόν τις οικογένειες στην περιφέρεια και είναι διάσπαρτο σε ολόκληρη την επικράτεια.
-Η μεγέθυνση και η νέα σύνθεση του ΑΕΠ θα προέλθει μόνο μέσα από την αύξηση της παραγωγής στους κλάδους της πραγματικής οικονομίας. Γι αυτό είναι απαραίτητο να εμπεδωθεί μια διαφορετική αντίληψη σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη: μια ανάπτυξη βιώσιμη και ποιοτική, με αναζωογόννηση της υπαίθρου, με ενίσχυση της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής και αλληλεγγύης, με μέτρα στήριξης των επαγγελματιών αγροτών και ουσιαστικά κίνητρα για κάθε παραγωγό προίόντων και υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο. Χρειζόμαστε λοιπόν ένα παραγωγικο-κεντρικό μοντέλο, αντί της σημερινής καταναλωτικής φούσκας εισαγωμένων προϊόντων. Δηλαδή στροφή στην πραγματική οικονομία, στον άνθρωπο και στο προϊόν του κόπου του, με έμφαση στην ποιοτική παραγωγή. Και βεβαίως χρειζόμαστε μια άλλη σχέση ανάμεσα στον παραγωγό και στον καταναλωτή, με πλήρη αξιοποίηση των σύγχρονων συστημάτων καθετοποιημένης παραγωγής και συνεργασιών. Η έκφραση «Πίσω στο χωριό» εκφράζει μια ανάγκη, αλλά δεν πρέπει να γίνει μια παγίδα για αφελείς.
-Η γενικευμένη οικονομική κρίση και η σκληρή πολιτική της λιτότητας προκαλούν στη χώρα μας οικονομική ύφεση, δραματική αύξηση της ανεργίας και κυρίως ανεργία των νέων. Η μετεγκατάσταση των ανέργων στο χωριό, στην επαρχία και η ένταξή τους στην αγροτική παραγωγή και στο ευρύτερο σύστημα των «αγρο-συνεργειών» με οργανωμένο τρόπο, τεχνικο-επιστημονική υποστήριξη, διοικητική υποβοήθηση και κίνητρα θα δώσει διέξοδο και εργασία σε εκατοντάδες χιλιάδες νέους και νέες και παράλληλα θα αυξήσει την εθνική παραγωγή, μειώνοντας τις εισαγωγές και αυξάνοντας τις εξαγωγές. Αλλά αυτό πρέπει να γίνει με σχέδιο, με στόχους και συνεργασία και με συμμετοχή των ίδιων των παραγωγών: μόνο η συμμετοχή τους, ατομική και συλλογική, θα διασφαλίσει τη νέα προοπτική.
-Επιστροφή στο χωριό λοπόν. Ενα χωριό σύγχρονο, όπου η πρόσβαση είναι πλέον εύκολη, ειδικά με τη χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών, οι υποδομές λειτουργικές, η ποιότητα ζωής καλύτερη σε σχέση με το δράμα των πόλεων, η καθημερινότητα πιό ανθρώπινη. Ενα χωριό όμως που παράγει, που αποτελεί οργανωμένη και ενεργό τοπική κοινότητα, που ζει μέσα από την ουσιαστική συνεργασία των παραγωγών, των βιοτεχνιών, του εμπορίου και των καταναλωτών, που στηρίζει συνειδητά τα τοπικά μας προϊόντα.
-Για την προώθηση του νέου συστήματος των αγρο-συνεργειών απαιτείται ριζικός επανασχεδιασμός των δημοσίων πολιτικών, επανεξέταση των κοινοτικών και εθνικών επιδοτήσεων, αναθεώρηση της τεχνικής εκπαίδευσης, έμπρακτη στήριξη των παραγωγών, σύνδεση της παραγωγής με την εγχώρια και τη διεθνή αγορά, εθνική πολιτική γης. Το νέο παραγωγικό και αγρο-κεντρικό μοντέλο θα είναι δυναμικό, ποιοτικό, εξωστρεφές. Κι αυτό σημαίνει εργασία, επενδύσεις, συνέργειες, ώστε να υπάρξει οικονομική ανάκαμψη, αμοιβαίο όφελος και ανάδειξη του εθνικού δυναμικού μέσα από μια πραγματικά βιώσιμη ανάπτυξη.
-Η προώθηση του οικονομικού μοντέλου των αγρο-συνεργειών συνεπάγεται βέβαια ριζική ανατροπή του σημερινού υπερσυγκεντρωτικού κράτους: θα επιφέρει ουσιαστική αποκέντρωση των οικονομικών δραστηριοτήτων, αναδιοργάνωση της διοίκησης με επίκεντρο την περιφέρεια, αναθεώρηση των εθνικών και κοινοτικών πολιτικών ώστε να λάβουν επιτέλους υπόψη τους την βαθιά κρίση, μεγάλης κλίμακας μετεγκατάσταση των ενδιαφερομένων ανέργων νέων από την πρωτεύουσα και τις άλλες μεγάλες πόλεις στην ύπαιθρο, ενίσχυση της αγροτικής επιχειρηματικότητας και γενικότερα συνεκτικές προσπάθειες για διασφάλιση της επιβίωσης του πληθυσμού σε εποχή κρίσης και αυξανόμενης φτώχειας.
-Το μεγάλο άλμα και στοίχημα της ελληνικής οικονομίας σημαίνει κυρίως στροφή στην παραγωγή, συνειδητή επιλογή κατανάλωσης ντόπιων προϊόντων, συστηματική προβολή του made in Greece. Γι αυτό πρέπει επειγόντως να συζητήσουμε για κίνητρα, μηχανισμούς στήριξης των νέων, μικρο-δάνεια με χαμηλό επιτόκιο, με δυό λόγια για ένα αποτελεσματικό σύστημα υποστήριξης των παραγωγών έξω από την απογοητευτική σημερινή γραφειοκρατία. Με δυο λόγια πρέπει να δούμε το όλο θέμα υπό το πρίσμα της νέας, «μικρής» αγροτικής επιχειρηματικότητας, όπου ακόμα υστερούμε: ο πρωτογενής τομέας παρά την κρίση και μέχρι το 2010 βρίσκονταν πολύ χαμηλά στις προτιμήσεις των νέων επιχειρηματιών (2% περίπου στην Ελλάδα σε σχέση με 12% στο Βέλγιο, βλ. την πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ «Η μικρή επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα, 2010-2011, των Σταύρου Ιωαννίδη και Στελίνας Χατζηχρήστου).
-Κι όμως ο τομέας αυτός δημιουργεί σχετικά εύκολα θέσεις εργασίας και αυτοαπασχόλησης. Για τις μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις τα πράγματα μιλούν από μόνα τους. Για τις μεσαίες ή μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου, όπου απαιτούνται σημαντικά κεφάλαια, τα πράγματα είναι δύσκολα. Με βάση την δραματική εμπειρία του παρελθόντος (μεγάλα δάνεια, υψηλά επιτόκια, κόστος μελετών, κόστος των κτιριακών εγκαταστάσεων κοκ) γνώμη μου είναι ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή και σωστή εκτίμηση των δεδομένων, ειδικά στην εποχή της κρίσης. Επομένως είτε μιλούμε για παραδοσιακές είτε για νέες καλλιέργειες, η στροφή στον αγροτικό τομέα προϋποθέτει ρεαλισμό, προσαρμογή στα ελληνικά δεδομένα και όχι απομίμηση ξένων προτύπων, προσωπική εργασία, διάθεση συνεργασίας με ομοειδείς επιχειρήσεις για συνέργειες και οργάνωση της διάθεσης του προϊόντος.
-Τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα είναι εμφανή: κλίμα, περιβάλλον, γεωγραφική θέση, ποιότητα προϊόντων, αξιοθαύμαστος διατροφικός πολιτισμός, μεγάλη ιστορική και κοινωνική εμπειρία των παραγωγών και των μικρών κοινοτήτων. Μπορούμε να αλλάξουμε τη σημερινή κατάσταση και να προβάλουμε μια άλλη εικόνα των προϊόντων μας διεθνώς. Το μέλι, το κρασί, το κρέας, τα τυριά, τα δημητριακά, τα φρούτα, όλα τα προϊόντα μας είναι άριστα. Χρειάζονται πρώτα νέοι παραγωγοί, νέες τεχνικές μάρκετιγκ και πιστοποίησης, σύγχρονοι τρόποι συσκευασίας και σταθερό σύστημα υποβοήθησης των εξαγωγών. Το «ελληνικό προϊόν» πρέπει να γίνει ταυτόσημο με την ποιότητα, τη σοβαρότητα, τη φερεγγυότητα. Σε αυτή την προσπάθεια όλοι οι παράγοντες του κύκλου πρέπει να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων.
*Εισήγηση του πολιτικού επιστήμονα Αθανασίου Θεοδωράκη στο συνέδριο «Νέες καλλιέργειες» ΕΚΕΠ, 9 Ιουνίου 2012
πηγη:Αντίφωνο
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
0 Responses to “ Ενα παραγωγικο-κεντρικό μοντέλο ανάπτυξης για την Ελλάδα: το σύστημα των « αγρο-συνεργειών »”
Δημοσίευση σχολίου