Ελεύθερος Κήρυκας

Η διείσδυση του internet, η διάδοση των κοινωνικών δικτύων και η οικονομική κρίση οδήγησαν κόμματα και υποψηφίους να δώσουν μια πραγματικά ιντερνετική διάσταση σε αυτήν την προεκλογική εκστρατεία με στόχο τους νεότερους ψηφοφόρους. Η επικοινωνία όμως βελτιώθηκε; Η ιντερνετική παρουσία κρατάει και μετά τις εκλογές;

«Δηλώσεις» και ανακοινώσεις στο Facebook και το Twitter, διαφημίσεις μέσω του Google και του Facebook, άφθονα βίντεο στο YouTube, ζωντανές μεταδόσεις μέσω internet, ανέβασμα πλήθους φωτογραφιών από συγκεντρώσεις και περιοδείες, συνεντεύξεις αποκλειστικά online, σελίδες στο internet που ανανεώνονται πολλές φορές την ημέρα.

Αυτή η προεκλογική περίοδος είχε περισσότερο internet από κάθε προηγούμενη και, για πρώτη φορά, τα κόμματα αλλά και πολλοί υποψήφιοι πόνταραν πραγματικά στην online παρουσία τους. Από την εποχή του «ναι, έχουμε και site» περάσαμε στην αναγραφή της ιντερνετικής διεύθυνσης

παντού όπου εμφανίζεται το όνομα ή τα σύμβολα του κόμματος.

Το internet και ειδικότερα τα κοινωνικά δίκτυα απέδειξαν επίσης την καθολική τους αποδοχή από το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων. Ως πρόσφατα το ΠΑΣΟΚ ήταν εκείνο που έδινε έμφαση και πόρους και είχε τον πρώτο λόγο στην ιντερνετική προβολή του. Μόνο το ΚΚΕ έμεινε σταθερό στην καταδίκη κυρίως των κοινωνικών δικτύων ενώ περιορισμένη ήταν και η ενημέρωση της σελίδας του με βίντεο και άλλο υλικό.

«Νεανικά κοινά», νέα ΜΜΕ, κρίση

Η στροφή στο internet ήταν μια λογική επιλογή σε αυτές τις εκλογές για τέσσερις λόγους.

Οι νεότεροι ψηφοφόροι έχουν λιγότερο ισχυρές κομματικές ταυτίσεις, είναι αντικείμενο πολιτικής διεκδίκησης. Τα πολυπόθητα για τα κομματικά επιτελεία «νεανικά κοινά» τείνουν όμως να αγοράζουν πολιτικές εφημερίδες σπανίως, να έχουν την τηλεόραση σε μικρή εκτίμηση και να προτιμούν το internet για την ενημέρωσή τους. Από 18 έως 35 ή 40 ετών οι περισσότεροι έχουν π.χ. Facebook – και αρκετοί μάλιστα το χρησιμοποιούν φανατικά.

Τα επίσημα ΜΜΕ έχουν αυξήσει δραματικά την παρουσία τους στο internet. Δημοσιογραφικά portal εφημερίδων και καναλιών, «blogs» δημοσιογράφων, τοπικές σελίδες ανά νομό και πόλη, περιεχόμενο αποκλειστικά για το internet και απλή αναδημοσίευση από έντυπα. Όλα αυτά έχουν δημιουργήσει μια πλατφόρμα για την παραγωγή και διανομή πολιτικών μηνυμάτων και στο internet.

Καμπάνιες στο internet

Η οικονομική κρίση ήταν ο καταλύτης. Έστρεψε περισσότερους στην ενημέρωση από το internet, που παραμένει δωρεάν σε αντίθεση π.χ. με τις εφημερίδες. Παράλληλα, εφημερίδες και κανάλια αναγκάστηκαν να κλείσουν ή να περιορίσουν το περιεχόμενό τους, ενώ το ιντερνετικό περιεχόμενο εμπλουτίζεται. Οι καμπάνιες κομμάτων και υποψηφίων είχαν επίσης σαφώς μικρότερο προϋπολογισμό και το internet ήταν ο οικονομικότερος –και πιο στοχευμένος– τρόπος για να κάνει κανείς προεκλογική εκστρατεία.

Τέλος, η πολιτική απαξίωση της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ δυσκόλεψαν την πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία των κομμάτων και των υποψηφίων με τους ψηφοφόρους. Το internet δημιούργησε μια απόσταση ασφαλείας – το πολύ πολύ ο υποψήφιος να υποστεί μερικά οργισμένα σχόλια, αλλά ως εκεί.

Ορατότητα και εμβάθυνση

Παρά τη στροφή στο internet, πολύ λίγο αξιοποιήθηκαν οι δυνατότητες και η λογική του μέσου στην πολιτική επικοινωνία. Η κύρια επιδίωξη ήταν «να είμαστε και εμείς στο internet», η εξασφάλιση της ορατότητας και της παρουσίας. Συχνά ο κύριoς στόχος ήταν ο προσεταιρισμός της αίγλης και της δυναμικής του internet. Ο Πάνος Καμμένος προσπάθησε να παρουσιάσει τους «Ανεξάρτητους Έλληνες», ένα αρχηγικό κόμμα χωρίς δημοκρατικές δομές και ολοκληρωμένο πρόγραμμα, ως αποτέλεσμα διαβούλευσης στο Facebook, ως ούτε λίγο ούτε πολύ ένα κόμμα του Facebook.

Προγράμματα, υποψήφιοι, βίντεο με ομιλίες και φωτογραφίες έγι- ναν πάντως ευρύτερα διαθέσιμα. Κάθε σχηματισμός ή υποψήφιος που αφιέρωσε χρόνο και χρήμα στο internet φρόντιζε να ανεβάζει ανελλιπώς βίντεο από τις συνεντεύξεις του και τις ομιλίες του. Όποιος και όποια ήθελε να ενημερωθεί για τις θέσεις των ψηφοδελτίων που τον ενδιέφερε είχε σαφώς περισσότερες δυνατότητες. Είχε πρόσβαση σε ένα εκτενές, συχνά πολυμεσικό υλικό όταν το ήθελε και στο βαθμό που το ήθελε.

Διάβαζε άρθρα και προγραμματικά κείμενα, παρακολουθούσε βίντεο από συνεντεύξεις και ομιλίες, τα ακολουθούσε στο Facebook και το Twitter για συνεχή ενημέρωση. Έτσι, μπορούσε να οικοδομηθεί μια πιο ενημερωμένη και σταθερότερη σχέση, ενώ οι πολιτικοί σχηματισμοί προωθούσαν στοχευμένα το υλικό τους με ένα κανάλι ενημέρωσης ανεξάρτητο από το βαθμό προβολής τους στα παραδοσιακά ΜΜΕ.

Το ψηφιακό «σφίξιμο του χεριού»

Στις ιντερνετικές συνεντεύξεις οι διοργανωτές τους φρόντιζαν να ζητήσουν από τους επισκέπτες των σελίδων να υποβάλουν τις δικές τους ερωτήσεις. Και λίγοι υποψήφιοι έκαναν τον κόπο να απαντήσουν σε ερωτήσεις –συχνά επιθετικά- που γίνονταν κυρίως στο Twitter. Όμως σε γενικές γραμμές η επικοινωνία ήταν μονόδρομη: τα κόμματα και οι υποψήφιοι παρουσίαζαν τις θέσεις τους και οι ερωτήσεις προέρχονταν από τους δημοσιογράφους, στο πρότυπο των τηλεοπτικών συνεντεύξεων.

Ακόμα όμως και όπου υπήρξε επικοινωνία, με ερωτήσεις και απαντήσεις ή κάποιο υποτυπώδη διάλογο, αυτή δεν θα πρέπει να υπερεκτιμηθεί. Κυρίως ήταν ένα είδος ψηφιακού «σφίξιμου του χεριού». Στο πρότυπο των προεκλογικών περιοδειών, ο υποψήφιος λέει κάτι για να απαντήσει και για να δώσει κυρίως την εντύπωση ότι όντως ακούει τον πολίτη.

Ο ψηφοφόρος αισθάνεται ότι έχει επικοινωνήσει προσωπικά με τον υποψήφιο και ότι έχει περάσει το μήνυμά του. Ναι, ειδικά τα κοινωνικά δίκτυα έδιναν πολύ πιο άμεσα το σφυγμό της προεκλογικής εκστρατείας και τις τάσεις που διαμορφώνονταν, αλλά είναι αμφίβολο κατά πόσο κατάφεραν να διαμορφώσουν μια επικοινωνία που υπερβαίνει την ανισότιμη σχέση του υποψηφίου-πομπού με τον ψηφοφόρο-δέκτη.

#ekloges2012

Η καμπάνια των πολιτών

Εκεί που το internet έκανε διαφορά ήταν στον έλεγχο πληροφοριών και θέσεων αλλά και στην αντιναζιστική καμπάνια.

Τίποτε δεν λεγόταν ή δεν προβαλλόταν χωρίς να υπάρχει αντίλογος. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ήταν οι προεκλογικές συγκεντρώσεις και το μέγεθός τους. Η κεντρική συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ στο Σύνταγμα δέχτηκε ανελέητη κριτική και παρουσιάστηκαν εναλλακτικά βίντεο και φωτογραφίες που έδειχναν τον πραγματικό, περιορισμένο όγκο της.

Μέσα από blogs και κοινωνικά δίκτυα έγινε επίσης η συστηματική ανάδειξη, με πλήθος στοιχείων, του ναζιστικού χαρακτήρα της Χρυσής Αυγής. Ένα πραγματικό μπαράζ δημοσιεύσεων αποκάλυπτε την οργάνωση, την ιδεολογία της, το προφίλ των στελεχών της και τις εγκληματικές δράσεις της.

Μέσα από λογαριασμούς στο Facebook και το Twitter έγινε το, πιθανόν, πιο ουσιαστικό κομμάτι της καμπάνιας για πολλούς σχηματισμούς. Παρά τη σημασία της επίσημης παρουσίας, τίποτε δεν είναι πιο ισχυρό από τη διάδοσή της μέσα από ανεξάρτητα, ατομικά προφίλ που προβάλουν στους «φίλους» τους τη μία ή την άλλη θέση, δραστηριότητα ή υποψηφιότητα. Η προβολή αυτή έδωσε άλλη ένταση και νέες διαστάσεις στις συζητήσεις που γίνονται με φίλους και γνωστούς προεκλογικά.

Μετά τις εκλογές

Όλες αυτές οι σελίδες στο internet, οι λογαριασμοί στο Facebook και το Twitter επέδειξαν εντυπωσιακή δραστηριότητα τις τρεις εβδομάδες της προεκλογικής εκστρατείας. Όσοι μάλιστα είχαν φροντίσει να έχουν ιντερνετική παρουσία και πριν την προεκλογική περίοδο είχαν σαφή πολιτικά οφέλη.

Από την επόμενη ημέρα των εκλογών, όλο αυτό το ιντερνετικό υλικό μπορεί να μετατραπεί σε αχανείς ψηφιακές «πόλεις- φαντάσματα». Τα κοινωνικά δίκτυα θα σιωπήσουν. Οι σελίδες στο internet θα μείνουν κολλημένες στις προεκλογικές εκδηλώσεις και ομιλίες. Τα banner θα εξακολουθούν να μας καλούν να ψηφίσουμε στις 6 Μαΐου.

Θα μπορούσε βέβαια να είναι διαφορετικά. Και πράγματι ένας μικρός αριθμός υποψηφίων από αυτούς που θα εκλεγούν μπορεί να συνεχίσουν να είναι ενεργοί ιντερνετικά. Οι πολιτικοί σχηματισμοί είναι πιο πιθανό να διατηρήσουν κάποια ιντερνετική παρουσία.

Σε γενικές γραμμές όμως φαίνεται πιο πιθανό οι ιντερνετικές δραστηριότητες να κοπάσουν ή και πολλές να εγκαταλειφθούν. Και αυτό είναι το στοίχημα. Θα αποδειχτεί η ιντερνετική φρενίτιδα ένα προεκλογικό, επικοινωνιακό εργαλείο; Η στροφή στα κοινωνικά δίκτυα θα είναι πρόσκαιρη; Ή θα γίνει κατανοητή η σημασία της online επικοινωνίας, ειδικά για όσους δεν έχουν πρόσβαση στα παραδοσιακά ΜΜΕ και όσους στοχεύουν σε νεότερους πολίτες;

monopress