ΗΠΑ, Τουρκία και Ιρακινοί Κούρδοι χέρι με χέρι, ή «η σχεδόν πλήρης απομόνωση της Τουρκίας στην άμεση γειτονία της»

γράφει ο M K Bhadrakumar 

Υπήρχε κάτι πολύ περίεργο όταν, την Παρασκευή 20 Απριλίου, ο Ιρακινός πρωθυπουργός Νούρι αλ Μαλίκι, δήλωσε ότι η Τουρκία μετατράπηκε σε «εχθρικό κράτος» της περιοχής. Στο κάτω κάτω, η Βαγδάτη υποτίθεται ότι είναι η «ψυχή» του αραβικού κόσμου και η Τουρκία υποτίθεται ότι είναι το μοντέλο των εκδημοκρατισμένων αραβικών εθνών, όπως είναι το Ιράκ.

«Οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι νέα επιστροφή στην παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράκ και επιβεβαιώνουν ότι ο Ερντογάν εξακολουθεί να ζει με την ψευδαίσθηση της περιφερειακής ηγεμονίας»,
δήλωσε ο Μαλίκι, προσθέτοντας: «Έχει πλέον καταστεί σαφές ότι οι δηλώσεις του περιέχουν μια θρησκευτική διάσταση, την οποία αρνιόταν διαρκώς στο παρελθόν, και όλοι οι Ιρακινοί την απορρίπτουν ... Η επιμονή του να συνεχίσει αυτές τις εθνικιστικές και τοπικιστικές πολιτικές θα είναι επιζήμιες για τα συμφέροντα της Τουρκίας και θα την καταστήσουν εχθρικό κράτος για όλους».

Ο Ερντογάν δεν έχει συνηθίσει να ακούσει τέτοιες επιπλήξεις, ακόμη και αν η πρώτη πρόκληση ήρθε από τον ίδιο τον Ερντογάν, όταν κατηγόρησε τον Μαλίκι ως «εγωκεντρικό». Μετά από κλειστή συνάντηση με τον Ιρακινό Κούρδο ηγέτη Μασούντ Μπαρζανί την περασμένη εβδομάδα στην Κωνσταντινούπολη, ο Ερντογάν δήλωσε ότι «η σημερινή μεταχείριση που επιβάλλεται από τον πρωθυπουργό Μαλίκι στους  εταίρους του συνασπισμού, η εγωκεντρική προσέγγισή του της ιρακινής πολιτικής ... ανησυχούν σοβαρά τις σιιτικές παρατάξεις, τον κ. Μπαρζανί και την παράταξη Iraqiya [που υποστηρίζεται από τους σουνίτες]».

Ο Ερντογάν μόλις έκανε αυτό που κάνει συνήθως, υπαγορεύοντας στον Μαλίκι το πως έπρεπε  να κυβερνήσει το Ιράκ. Αλλά το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα συνέχεια σε αυτές τις δηλώσεις, επιβεβαιώνοντας ότι ο Ερντογάν τις είχε κάνει σκόπιμα, και ότι η Άγκυρα είχε δεδομένες απόψεις για το πώς πρέπει να λειτουργήσει η δημοκρατία στο Ιράκ.

Η δήλωση ανέφερε: «Η βάση της πολιτικής κρίσης που υφίσταται στο Ιράκ, είναι ότι οι Ιρακινοί πολιτικοί επιδιώκουν να εδραιώσουν την εξουσία τους και να αποκλείσουν τους άλλους, αντί να ακολουθήσουν μια πολιτική που βασίζεται στις δημοκρατικές και παγκόσμιες αρχές. Είναι γεγονός ότι πίσω από τις λανθασμένες αντιλήψεις που οδήγησαν τον πρωθυπουργό Μάλικι να κατηγορήσει  την Τουρκία, ο οποίος προκάλεσε την κρίση στο Ιράκ, υπάρχει αυτή η σφαλμένη αντίληψη της πολιτικής».

Ο Άξονας στην δράση

Οι εντάσεις μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράκ αυξήθηκαν σταθερά, και πρόσφατα, κάθετα. Η «κρίση του Ιράκ» που αναφέρει η τουρκική δήλωση είναι η πολιτική διαμάχη σε εξέλιξη μεταξύ του Μαλίκι και του αντιπρόεδρου του Ιράκ Τάρεκ αλ Χασεμί, η οποία πήρε μια σεκταριστική σιιτική-σουνιτική διάσταση. Εν ολίγοις, η Τουρκία παρεμβαίνει  στη σεκταριστική πολιτική στο Ιράκ και τοποθετείται δίπλα στους Σουνίτες και Κούρδους.

Ο Χασεμί βρίσκεται σήμερα στην Κωνσταντινούπολη και συνάντησε τον κ. Ερντογάν πριν ο τελευταίος να ανοίξει τις λεκτικές αψιμαχίες κατά της Βαγδάτης. Αλλά δεν πρόκειται μόνο για αυτό. 

Το γεγονός ότι ο Χασεμί έφτασε στην Τουρκία ως τελευταίο προορισμό μιας περιοδείας που τον πήγε στο Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία, αποσαφηνίζει τον περιφερειακό φόντο του τι συμβαίνει. (Με την ευκαιρία, ο Ερντογάν μόλις ολοκλήρωσε μια σειρά επαφών στο Ριάντ και στη Ντόχα.)

Πράγματι, ο Μαλίκι μπήκε επίσης στο στόχαστρο της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ. Οι Ριάντ και Ντόχα τον βλέπουν ως έναν αντιπρόσωπο του Ιράν και δεν κρύβουν την επιθυμία τους να τον αντικαταστάσουν. Άλλωστε μποϊκοτάρισαν την πρόσφατη σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου στη Βαγδάτη, όπου ο Μαλίκι είχε τον ρόλο του υποδοχέα.

Έτσι λοιπόν, ο ίδιος περιφερειακός άξονας Τουρκίας-Σαουδική Αραβία-Κατάρ ο οποίος εργάζεται σκληρά για την «αλλαγή του καθεστώτος» στη Συρία, είναι επίσης στο δρόμο της αντιπαράθεσης με τον Μαλίκι  -και το σύνθημα είναι, για μια ακόμη φορά, να απομονώσει το Ιράν στην περιοχή.

Με άμεσους όρους, ο Ερντογάν αντιδρά επίσης σε αυτό που αναλαμβάνει ως προσβολή από την Τεχεράνη, η οποία είχε στερήσει τις ελπίδες από την Τουρκία να διαδραματίσει τον ρόλο του διαμεσολαβητή για τις συνομιλίες μεταξύ του Ιράν και της «Ομάδας των Έξι» (επίσης γνωστή ως P5 +1, ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία και Κίνα συν τη Γερμανία). Η Τεχεράνη είχε δώσει ένα γερό δημόσιο χαστούκι στη Τουρκία όταν πρότεινε τη Βαγδάτη ως χώρο συνάντησης για τον επόμενο γύρο των διαπραγματεύσεων με την P5 1, στις 23 Μαΐου. Η στάση του Ερντογάν ως Σουλτάνου της μουσουλμανικής Μέσης Ανατολής έχει δεχτεί βαρύ χτύπημα.

Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι, μετά την ανταλλαγή αιχμηρών χαρακτηρισμών με τον Ερντογάν, ο Μαλίκι έφυγε  την Κυριακή για την Τεχεράνη για διήμερη επίσκεψη. Το πιο ενοχλητικό για τον Μαλίκι, είναι ότι ο Ερντογάν δεσμεύτηκε  για την ενίσχυση των δεσμών του με τον Κούρδο ηγέτη Μασούντ Μπαρζανί. Η Άγκυρα ενθαρρύνει μια συμμαχία μεταξύ του Μπαρζανί και των σουνιτών ηγετών του Ιράκ με την προοπτική να αμφισβητήσει την ηγεσία του Μαλίκι στη Βαγδάτη. Οι Τούρκοι εξασφάλισαν την συνάντηση του Μπαρζανί με τον Χασεμί στην Κωνσταντινούπολη την περασμένη εβδομάδα. Η Άγκυρα παίζει με τις πολιτικές φιλοδοξίες του Μπαρζανί ως ανώτατου ηγέτη του Κουρδιστάν, με πρωτεύουσα την Αρμπίλ (Αρβύλα) στο Βόρειο Ιράκ. Μετά από την συνάντηση με τον Χασεμί, ο Μπαρζανί κατηγόρησε, σε συνέντευξη τύπου στην Κωνσταντινούπολη, τον Μαλίκι ότι τρέφεται με δικτατορικές φιλοδοξίες.

Η σύγκλιση συμφερόντων μεταξύ Άγκυρας και της Αρμπίλ δεν είναι κάτι καινούργιο. Ανάγεται στην επιβολή της «ζώνης απαγόρευσης πτήσεων» πάνω από το Βόρειο Ιράκ από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Βρετανία και τη Γαλλία στη δεκαετία του 1990. Η Τουρκία διαδραμάτισε βασικό ρόλο στην εμφάνιση του Κουρδιστάν ως αυτόνομη περιοχή στο εσωτερικό του Ιράκ.

Σήμερα, αυτή η πολιτική έχει πάρει επίσης και μια ισχυρή οικονομική διάσταση: ο Μπαρζανί χρειάζεται μια διέξοδο προς τον έξω κόσμο για το εμπόριο, ιδίως για τις εξαγωγές πετρελαίου από το Κουρδιστάν. Η Τουρκία παρέχει αυτή την έξοδο, και με τη σειρά της, απολαμβάνει τεράστια κέρδη. Ανθίζουν οι εμπορικοί δεσμοί μεταξύ των δύο πλευρών, και αντιπροσωπεύουν σήμερα περισσότερο από το μισό των 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων του εμπορίου μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράκ.

Σε ένα άλλο επίπεδο, η Τουρκία είναι έτοιμη να πάει μέχρι τέλος για την προώθηση του Μπαρζανί, μόνο υπό τον όρο ότι ο τελευταίος θα δώσει μια χείρα βοηθείας για την φίμωση της εξέγερσης των Κούρδων στην ανατολική Τουρκία, εξέγερση με επικεφαλής των αυτονομιστών του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ), που επιχειρεί από βάσεις στα βόρεια του Ιράκ.

Οι Τούρκοι ηγέτες έστρωσαν κόκκινο χαλί στον Μπαρζανί, με υποδοχή αρχηγού κράτους. Συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιουλ, τον Ερντογάν και τον υπουργό Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογκλου, και με τον επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών πληροφοριών Χακάν Φιντάν. Ο Μπαρζανί άναψε νέες ελπίδες στους Τούρκους, καθώς υποσχέθηκε ότι θα κάνει κάτι το συγκεκριμένο για να εμποδίσει το PKK για περαιτέρω αιματοχυσία στην Τουρκία, σε ένα ανταρτοπόλεμο που διεξάγεται από το έδαφος υπό τον έλεγχο του στο Βόρειο Ιράκ.

Δήλωσε  στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης: «Δεν θα καταφέρετε τίποτα με τα όπλα. Το PKK θα έπρεπε να καταθέσει τα όπλα. Δεν θα αφήσω το ΡΚΚ να βασιλεύει στο Βόρειο Ιράκ ... Εάν το PKK συνεχίζει τον ένοπλο αγώνα, θα υποστεί τις συνέπειες».  Αυτές οι λέξεις θα ακούγονταν σαν γλυκιά μουσική στα τουρκικά αυτιά.

Το Κουρδικό Αίνιγμα

Το δίλημμα της Άγκυρας, ωστόσο, ήταν ότι ο Μπαρζανί είχε ήδη προφέρει αυτά τα τόσο όμορφα λόγια στο παρελθόν. Είχε υποσχεθεί να αντιμετωπίσει το ΡΚΚ άλλα είχε κάνει τακ μόλις γύρισε στην Αρμπίλ. Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι η συμπάθεια για τους στόχους του PKK είναι πολύ διαδεδομένη μεταξύ των Κούρδων πεσμεργκά (μαχητές) στο κουρδικό Βόρειο Ιράκ.

Αλλά θα μπορούσε να υπάρξει μια ποιοτική διαφορά αυτή τη φορά. 

Πρώτον, ο Μπαρζανί, ο οποίος διαθέτει καλά ένστικτα όπως όλοι οι έμποροι του παζαριού, γνωρίζει ότι η Τουρκία θα μπορούσε να τον βοηθήσει, τον ίδιον και την οικογένειά του, να αποκτήσει ένα απίστευτο ποσό χρημάτων μέσω των εξαγωγών πετρελαίου μέσω των τουρκικών αγωγών, και δεύτερο, γνωρίζει ότι πίσω από την Τουρκία βρίσκονται οι Σαουδάραβες και το Κατάρ, οι οποίοι είναι επίσης πολύ πρόθυμοι να χρηματοδοτήσουν τον Μπαρζανί.

Από την πλευρά της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ, το γεγονός ότι ο Μπαρζανί μπορεί να είναι αγκάθι στο πόδι του  Μαλίκι τον κάνει αντικείμενο ενδιαφέροντος. Θέλουν τον Μαλίκι να αποδυναμωθεί στο σημείο όπου δεν θα μπορέσει πλέον να παράσχει σημαντική βοήθεια στο καθεστώς της Συρίας. Ο Μαλίκι βοήθησε αποφασιστικά τη Συρία με την παράδοση πετρελαίου και, γενικότερα, με το σπάσιμο των δυτικών κυρώσεων.

Ο Ερντογάν τόνισε ότι είχε συζητήσει την κατάσταση στη Συρία με τον Μπαρζανί την περασμένη εβδομάδα. Πράγματι, υπάρχει μια κουρδική διάσταση στην πολιτική της Τουρκίας στη Συρία. Το φάσμα της αναβίωσης της παλιάς συμμαχίας μεταξύ του συριακού καθεστώτος και του PKK τρομοκρατεί την Τουρκία. Σε αντίποινα για τη βαριά παρέμβαση της Τουρκίας στις υποθέσεις της Συρίας, η Δαμασκός άρχισε να δείξει ανανεωμένο ενδιαφέρον για το PKK.

Αυτές οι κινήσεις παραμένουν για την ώρα υποτονικές, αλλά είναι αρκετά δυσοίωνες για το τι μπορεί να συμβεί αν η κατάσταση επιδεινώνεται και αν η Δαμασκός θα πάρει τελικά την απόφαση να χρεώσει την Άγκυρα με το ίδιο το δικό της νόμισμα. Είναι σχετικά εύκολο για την Δαμασκό να χτυπήσει την Τουρκία, αν πάρει την ανάλογη στρατηγική απόφαση να το πράξει, επειδή η ηγεσία του ΡΚΚ περιλαμβάνει Κούρδους συριακής καταγωγής και το ένα τρίτο των στελεχών του PKK είναι συριακής καταγωγής.

Αντίθετα, για να μπορέσει η Τουρκία να εντείνει τις παρεμβάσεις της στη Συρία την προσεχή περίοδο, θα πρέπει πρώτα να ελαχιστοποιηθεί το πεδίο εφαρμογής των αντιποίνων από τη Δαμασκό. Η Τουρκία ελπίζει ότι ο Μπαρζανί θα μπορέσει να δώσει μια χείρα βοηθείας, επηρεάζοντας τις  συριακές κουρδικές ομάδες.

Ένας άλλος παράγοντας που περιπλέκει την κατάσταση, είναι ότι οι Σύροι Κούρδοι, οι οποίοι αποτελούν περίπου το 10% του πληθυσμού, ήταν απρόθυμοι να ευθυγραμμιστούν με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και άλλες ομάδες της συριακής αντιπολίτευσης, εκτός αν δέχονται το αίτημα τους για αυτόνομη κουρδική περιοχή στην ανατολική Συρία (όπου βρίσκονται τα κοιτάσματα πετρελαίου της Συρίας).

Το μεγαλύτερο μέρος του κουρδικού πληθυσμού της Συρίας ζει στην άγονη περιοχή του Ayn al-Arab και στην αγροτική ζώνη του Ifrin, που συνορεύουν με την Τουρκία. Οι Κούρδοι είναι επίσης πλειοψηφία στα μεγάλα προάστια της Δαμασκού και στο εμπορικό κέντρο του Χαλεπίου, το οποίο βρίσκεται σε λιγότερο από 50 χιλιόμετρα από τα τουρκικά σύνορα. Όπως ήταν αναμενόμενο, η κουρδική αυτονομία στη Συρία θα παραμείνει πάντα ένα ευαίσθητο θέμα για την Άγκυρα, διότι θα μπορούσε να γίνει ντόμινο στην ίδια την Τουρκία.

Αλλά οι κουρδικές ομάδες στο εσωτερικό της Συρίας είναι πολύ διαιρεμένες και εδώ ακριβώς είναι το σημείο που μπαίνει ο Μπαρζανί στο παιγνίδι. Η μεγαλύτερη ομάδα συντονισμού των Κούρδων στη Συρία, το Κουρδικό Εθνικό Κογκρέσο (ΚΕΚ, KNC), υποστηρίζεται από τον Μπαρζανί. Εάν το KNC θα μπορούσε να οδηγηθεί να δημιουργήσει δεσμούς με τη συριακή αντιπολίτευση, η Τουρκία θα αισθανόταν πολύ πιο άνετη.

Πράγματι, η Τουρκία ενθαρρύνει τον Μπαρζανί να συγκαλέσει μια εθνική κουρδική συνδιάσκεψη στην Αρμπίλ, τον Ιούνιο, για να προωθήσει τα συμφέροντα της Τουρκίας: φίμωση του ΡΚΚ,  ενθάρρυνση των Κούρδων της Συρίας να εγκαταλείψουν τη σημερινή ασάφεια τους για μια «αλλαγή καθεστώτος» στο Δαμασκό και να οδηγηθούν να δεσμευτούν με αποφασιστικό τρόπο με την αντιπολίτευση στον Άσαντ, αυτήν την αντιπολίτευση που έχει έδρα την Τουρκία.

Η Άγκυρα γνωρίζει πολύ καλά ότι ο Μπαρζανί είναι αναξιόπιστος πελάτης. Αλλά αυτό που ενθαρρύνει την τουρκική ηγεσία είναι ότι οι ΗΠΑ παρενέβησαν επίσης για να εξασφαλιστεί ότι ο Μπαρζανί θα τηρήσει τις υποσχέσεις του. Στις αρχές Απριλίου, οι ΗΠΑ κάλεσαν τον Μπαρζανί στην Ουάσιγκτον, όπου έγινε δεκτός από τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα.

Παίρνοντας τη σκυτάλη από την Τουρκία, η Ουάσιγκτον τροφοδοτεί επίσης τα ένστικτα του εμπόρου παζαριού του Μπαρζανί. Ιδρύθηκε στη Ουάσιγκτον ένα Επιχειρηματικό Συμβούλιο ΗΠΑ-Κουρδιστάν για την προώθηση των αμερικανικών «επενδύσεων» στα εδάφη του Βορείου Ιράκ που ελέγχεται από τον Μπαρζανί. Ο διευθύνων σύμβουλος της Exxon Mobil, ο Rex Tillerson, συναντήθηκε με τον Μασούντ Μπαρζανί στην Ουάσιγκτον. Τον Νοέμβριο, ο Μπαρζανί είχε αναθέσει επικερδή συμβόλαια στην Exxon Mobil για να εξερευνήσει έξι τομείς πετρελαίου στο Κουρδιστάν, αγνοώντας τις έντονες διαμαρτυρίες από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Μαλίκι, ο οποίος υπενθύμισε ότι η χορήγηση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης πετρελαίου σε ξένες εταιρείες ανήκει στο ομοσπονδιακό κράτος.

Ενώ βρισκόταν στην Ουάσινγκτον, ο Μπαρζανί πραγματοποίησε επίσης συνάντηση με τον υπουργό Αμυνας Λέον Πανέτα και με τον υφυπουργό Γουίλιαμ Μπερνς, συνάντηση κατά την οποία η υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον σταμάτησε για να τον χαιρετήσει, και όπου συν-ενέργησαν με «δεξαμενιστές σκέψης» (’think tankers’) με επιρροή. Ο Αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν οργάνωσε και «γεύμα εργασίας» για τον Μπαρζανί.

Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι οι τυράδες του Μπαρζανί κατά του Μαλίκι πήραν ένα τόνο εντυπωσιακά πιο έντονο μετά την επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον. Δήλωσε στην εφημερίδα  Al-Hayat ότι «το Ιράκ κατευθύνεται προς καταστροφή, προς επιστροφή στη δικτατορία», και ότι όταν επιστραφεί στην Αρμπίλ, θα συγκαλέσει συνάντηση με τους ηγέτες του Ιράκ για να «σώσουν» τη χώρα από τον Μαλίκι και για να ψάξουν για «ριζικές λύσεις». Ο Μπαρζανί δήλωσε επίσης ότι δεν θα παραδώσει τον Χασεμί στη Βαγδάτη. Και πάλι, η αιτία της έριδος μεταξύ του Μαλίκι και του Χασεμί είναι το ζήτημα της διανομής του πετρελαϊκού πλούτου του Ιράκ.

Ο εκπρόσωπος του κ. Μαλίκι στη Βαγδάτη Αλί Moussawi, περιέγραψε τη ρητορική του Μπαρζανί στην επίσκεψη του στην Ουάσιγκτον ως «ακατανόητη κλιμάκωση». Με παραδειγματικό τρόπο, η κυβέρνηση Μαλίκι τοποθέτησε την Exxon Mobil σε «μαύρη λίστα». Η εταιρεία δεν εμφανίζεται πια στον τελικό κατάλογο των 47 προεπιλεγέντων υποψηφίων για τον επόμενο γύρο ανάθεσης δικαιωμάτων ενεργειακής εξερεύνησης σε 12 νέα τμήματα στο δυτικό και κεντρικό Ιράκ, που θα προσθέσει το τεράστιο ποσό των 800 εκατομμύριων κυβικών μέτρων αερίου και 10 δισεκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου στα αποθέματα του Ιράκ. Ο διαγωνισμός θα πρέπει να διεξαχθεί στις 30 και 31 Μαΐου

Ένα τραπουλόχαρτο για παίξιμο

Εν πάση περίπτωση, ο Μπαρζανί αισθάνθηκε ενθαρρυμένος μετά την επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον ώστε να συμμετάσχει σε μια στρατηγική πρόκληση εναντίον της ομοσπονδιακής κυβέρνησης της Βαγδάτης. Οι ΗΠΑ του έκαναν θερμή υποδοχή, όπως αρμόζει σε αρχηγό κράτους, το όλο σκηνικό με υποστηρικτικές αναφορές για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν.

Είναι πολύ πιθανό ότι η Ουάσιγκτον και η Άγκυρα ενεργούν από κοινού και ότι υπάρχει στενή συνεργασία μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας σε σχέση με τους Κούρδους της Συρίας και του  Ιράκ. Για τις δύο χώρες, ο απώτερος στόχος είναι να αποδυναμωθεί η περιφερειακή επιρροή του Ιράν. Η κυβέρνηση Ομπάμα ελπίζει ότι οι προσπάθειες της Τουρκίας εναντίον του ΡΚΚ θα είναι επιτυχείς, και παρέχει υποστήριξη για πληροφορίες για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Η Ουάσινγκτον ελπίζει επίσης ότι ο Μαλίκι,  υπό οργανωμένη πίεση  για αρκετούς μήνες, θα πράξει επιτέλους κάτι το καλό για τον ίδιον, και θα χαλαρώσει τους δεσμούς του με το Ιράν και τη Συρία. Τέλος, η Ουάσιγκτον θα ήθελε οι Κούρδοι της Συρίας να ενταχθούν στις αντιπολιτευόμενες ομάδες που έχουν τη βάση τους στη Τουρκία, έτσι ώστε η ατζέντα της «αλλαγής του  καθεστώτος» στη Δαμασκό να αποκτήσει περισσότερο αιχμή.

Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί αστάθμητοι παράγοντες στο αναδυόμενο σενάριο. 

Με τη πλάτη στον τοίχο, η Δαμασκός θα μπορούσε να αφήσει το κουρδικό τζίνι να βγει από το μπουκάλι, και το αποτέλεσμα θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια συριακή έκδοση του ιρακινού Κουρδιστάν  -ήτοι μια δεύτερη κουρδική αυτόνομη ζώνη κατά μήκος των συνόρων της Τουρκίας. Αυτό θα μπορούσε να φέρει, στη συνέχεια, τους Κούρδους της Τουρκίας να αναζητήσουν παρόμοια αυτονομία. Η καλύτερη λύση θα ήταν για τον Ερντογάν να είχε σημειώσει πρόοδο προς την κατεύθυνση μιας πολιτικής λύσης στο κουρδικό πρόβλημα στην Τουρκία, όπως είχε αρχίσει να το κάνει. Αλλά η προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ (sine qua non) μιας αποδεκτής λύσης θα ήταν ακριβώς μια επιστροφή στην «ομαλότητα» των σχέσεων της Τουρκίας με τη Συρία και μεγαλύτερη σταθερότητα στο Ιράκ.

Μπορούμε να πούμε ότι ο Ερντογάν βρίσκεται σε ολισθηρό δρόμο. Η οξεία ανταλλαγή δηλώσεων του με τον Μαλίκι τονίζει ότι η απομόνωση της Τουρκίας είναι σχεδόν πλήρης στην άμεση γειτονία της. Ο πιο αδύναμος κρίκος στην τουρκική στρατηγική είναι ο ίδιος ο Μπαρζανί.

Η Άγκυρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα του Μπαρζανί να συνάψει συμφωνίες με το PKK, καθώς και να ξεγελάσει τους Σύρους Κούρδους. Βέβαια, ο Μπαρζανί έχει άμεσο συμφέρον να συνεργαστεί με την Άγκυρα αφού το ιρακινό Κουρδιστάν έχει αναπτύξει εκτεταμένες οικονομικές σχέσεις με την Τουρκία και δεδομένου ότι αυτοί οι οικονομικοί δεσμοί μεγαλώνουν μέρα με τη μέρα. Αλλά ο Μπαρζανί έχει επίσης τα όριά του.

Τα πάντα εξαρτώνται από την ικανότητά του να εκμεταλλευθεί τους Κούρδους εθνικιστικές,  διάσπαρτους όχι μόνο σε όλη την Τουρκία, το Ιράκ και τη Συρία, αλλά και στο Ιράν, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Γεωργία και το Λίβανο και να πείσει αυτούς τους εθνικιστές ότι η μόνη ρεαλιστική ελπίδα τους είναι να επιδιώκουν μεγαλύτερη αυτονομία εντός των υφιστάμενων κρατικών δομών, εντός των γραμμών που έχει οριοθετήσει με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Είναι μια πρόκληση μεγάλου μεγέθους. Να πειστούν οι Κούρδοι μαχητές να καταθέσουν τα όπλα και να ακολουθήσουν τα βήματα του Μπαρζανί παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο.

Ο Μπαρζανί είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, ακόμη και μεταξύ των Κούρδων.  Ουσιαστικά, πρόκειται για έναν φυλετικό πολέμαρχο που χρησιμοποιεί αναγκαστικές μεθόδους, συχνά βίαιες, για να κρατήσει την οικογένειά του στην κορυφή του ιρακινού Κουρδιστάν, και η οικογένειά του έχει τον προσωπικό έλεγχο στις γαίες, στα ακίνητα, πόρους και την οικονομία της περιοχής. Με καθαρούς όρους, αυτός και η οικογένειά του, διοικούν ένα καρτέλ επιχειρήσεων που ονομάζεται «Κουρδιστάν». Οι Κούρδοι αισθάνονται όλο και περισσότερο ότι μεταχειρίζονται σαν μισθωτές τους η ως δουλοπάροικοι.

Το σύστημα αιγίδας του Μπαρζανί βασίζεται στην πρακτική του να χειριστεί τα πετρελαϊκά έσοδα και φυσικού αέριου του Κουρδιστάν σαν να είναι ιδιωτικοί λογαριασμοί της οικογένειάς του, χωρίς κανένα πραγματικό δημοσιονομικό έλεγχο. Το σύστημα αιγίδας του βασίζεται στον κανόνα της φυλής και μπορεί να λειτουργήσει μόνο επειδή δεν υπάρχει κράτος δικαίου.  Αλλά ο εκδημοκρατισμός του Ιράκ εξαπλώνει τον ιό του και στο Κουρδιστάν, και οι μορφωμένοι Κούρδοι άρχισαν να αντιδράσουν κατά του απολυταρχικού τρόπου ζωής της φυλής Μπαρζανί.

Για παράδειγμα, οι πετρελαϊκές συμβάσεις που υπογράφονται με τις τουρκικές, αμερικανικές, βρετανικές και άλλες εταιρείες θα είναι τα κύρια μέσα που θα χρησιμοποιηθούν από την Άγκυρα και τη Ουάσιγκτον για να επηρεάσουν τον Μπαρζανί, και δεν υπάρχει κανένας που να έχει την παραμικρή ιδέα για το τι περιέχουν αυτές οι συμβάσεις, πώς διαπραγματεύτηκαν, από που προέρχονται τα χρήματα και πού πάνε. Το βέβαιο είναι ότι ο Μπαρζανί ο ίδιος έχει μεγάλα εμπορικά συμφέροντα στην Τουρκία, στις ΗΠΑ και αρκετές ευρωπαϊκές χώρες.

[...] Ο Ομπάμα αντιγράφει κυριολεκτικά κατά γράμμα τον μνημειώδη κυνισμό του Χένρι Κίσινγκερ και την διπροσωπία του προς τους Κούρδους του Ιράκ  -ήτοι ενθάρρυνση των  εθνικών επιδιώξεων τους στα πλαίσια μιας αδίστακτης και δόλιας διαδικασίας για την αποσταθεροποίηση του καθεστώτος στη Βαγδάτη, ενώ ταυτόχρονα δεν θέλουν τους «προστατευόμενους» τους να κερδίσουν τον αγώνα τους, επειδή θα μπορούσαν να αναστατώσουν πολύ την περιοχή ολόκληρη, ειδικά τον στενότερο σύμμαχο των ΗΠΑ, την Τουρκία. Ο Μπαρζανί ήταν πάντα, ιστορικά μιλώντας, «ένα τραπουλόχαρτο», ακόμη στα μέτρα των μυστικών επιχειρήσεων, ο Ερντογάν και ο Ομπάμα έχουν εμπλακεί σε μια άκρως κυνική επιχείρηση.

Ο Κίσινγκερ, τουλάχιστον, ήταν ειλικρινής. 

Αναφερόμενος στην προδοσία των Κούρδων του Ιράκ από τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1975, σχολίασε: «Οι μυστικές επιχειρήσεις δεν πρέπει να συγχέονται με το ιεραποστολικό έργο». 

Ο Ομπάμα θα μπορούσε πιθανότατα να συμφωνήσει, αλλά η βασική διαφορά είναι ότι ο Ερντογάν του έδειξε πώς θα μπορούσε επίσης να αυτοχρηματοδοτηθεί το φλερτάρισμα με τους Κούρδους, και να φαίνεται σαν μια λογιστική κοστολογική αρχή, μια οπτική γωνία που γοητεύει ιδιαίτερα τον Ομπάμα σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς.

Εν ολίγοις, ενώ ο Κίσινγκερ ήταν βυθισμένος στη realpolitik, ο Ομπάμα εξασφαλίζει επίσης ότι οι αμερικανικές εταιρίες θα κάνουν κάποιες κερδοφόρες επιχειρήσεις στις υπέροχες πετρελαιοπηγές του Κουρδιστάν. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν κάλλιστα να εξασφαλίσουν μια κατάσταση «win-win», ανεξάρτητα από την πορεία της δημοκρατίας στο Ιράκ, ή τη μακροβιότητα του καθεστώτος στη Δαμασκό.

Traduit de l'anglais par Investig'Action

πηγη:ινφογνώμων