Τρίτη 13 Νοεμβρίου 2012
Τι είναι το νόμισμα;
Τι είναι το νόμισμα;
Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να ξεκινήσω μια τριλογία άρθρων: νόμισμα-προσφορά νομίσματος από τις εκδοτικές αρχές-τράπεζα. Ξεκινώντας το πρώτο άρθρο μου θα προσπαθήσω με λίγα λόγια να εκφράσω τις βασικές λειτουργίες του νομίσματος ως κοινωνικού αγαθού είτε στην αρχική του φυσική-μεταλλική μορφή, είτε μετέπειτα στην σημερινή του μορφή ως χαρτονόμισμα και την ιστορική πορεία μετεξέλιξης του.
Το νόμισμα είναι ένα μέσο που παλαιότερα εσώκλειε αυτούσιο τον πλούτο λόγω της φύσης του (πχ: νομίσματα από πολύτιμα μέταλλα) και συνήθως ήταν ένα αντικείμενο άφθαρτο για να διατηρείται έτσι η αγοραστική αξία μέσω αυτού όσο το δυνατόν περισσότερο. Με αυτόν τον τρόπο η
Σημαντικό ρόλο στην δημιουργία του χρήματος παίζει η εκάστοτε εθνική ή εθνική κεντρική τράπεζα έκδοσης του (σε συνεργασία με το κράτος). Η χρησιμοποίηση ενός νομισματικού μέσου ως μέσο πληρωμής και μονάδα λογαριασμού το οποίο θα είναι αποδεκτό από όλα τα οικονομικά μέλη ενός συνόλου αποτελεί μια βασική προϋπόθεση για τις διεθνείς συναλλαγές: χωρίς ένα μέσο πληρωμής το οποίο θα αποτελεί και βάση υπολογισμού (βλ. δολάριο) το διεθνές εμπόριο θα επέστρεφε στις εποχές της απλής ανταλλαγής προϊόντων μεταξύ των ανθρώπων. Το βασικό πρόβλημα σε μια τέτοια ανταλλακτική οικονομία οφείλεται στο γεγονός ότι ένα άτομο που θα ήθελε να αποκτήσει κάποιο αγαθό δεν θα ήξερε αν το αγαθό που προσφέρει ως αντάλλαγμα θα είναι αποδεκτό από την άλλη πλευρά η οποία προσφέρει κάποιο άλλο αγαθό. Και αυτή η αναζήτηση ενός τέτοιου ατόμου το οποίο θα είχε την ίδια διπλή συμμετρική επιθυμία της ανταλλαγής να αποκτήσει το συγκεκριμένο αγαθό σε προσφορά αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη προβλήτα της (Μίκρο) οικονομίας και συνεπάγεται υψηλά κόστη εμποδίζοντας έτσι το διεθνές εμπόριο. Πολλά είναι τα πλεονεκτήματα του νομίσματος και της χρήσης του παγκοσμίως ενώ η καθιέρωση ενός παγκοσμίου νομίσματος καθίσταται σχεδόν αδύνατη γιατί τα κράτη θα στερηθούν ενός πολύτιμου εργαλείου για να βελτιώνουν ενίοτε την αποτελεσματικότητα των μακροοικονομικών ελιγμών (πληθωρισμός και εξαγωγές).
Το πρώτο χαρακτηριστικό του νομίσματος είναι ότι αποτελεί ένα αγαθό-κοινωνικό αγαθό, αυτό σημαίνει πως τα πλεονεκτήματα για το άτομο προέρχονται από το γεγονός ότι και άλλοι μαζί με αυτό το χρησιμοποιούν από κοινού. Το νόμισμα δεν έχει καμία χρησιμότητα όταν χρησιμοποιείται δηλαδή μόνο από ένα άτομο: για να έχει χρησιμότητα για ένα άτομο (αξία) είναι αναγκαίο να το χρησιμοποιούν όσο πιο πολλοί (πολύ) γίνεται, μάλιστα όσο πιο ευρύ είναι το σύνολο των ατόμων που το χρησιμοποιούν άλλο τόσο μεγάλη θα είναι και η αξία του για το άτομο.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό του νομίσματος που το κάνει ένα ιδιαίτερο κοινωνικό αγαθό είναι ότι ο κάτοχος του μπορεί εύκολα να αναγκαστεί να ΄΄συνεισφέρει΄΄ με δικά του κόστη για να το κρατήσει στην κατοχή του (μια περίπτωση κόστους είναι η έννοια του πληθωρισμού η οποία μειώνει την τιμή της ονομαστικής αξίας του χρήματος) με το να παραιτηθεί της προοπτικής καταβολής τραπεζικών τόκων από την επένδυση αυτού του ποσού σε κάποια τράπεζα ή μερισμάτων από την επένδυση του ποσού σε παραγωγικές διαδικασίες στην πραγματική οικονομία.
Το 1944 η συμφωνία του Bretton Woods πρόσδεσε μια σταθερή ισοτιμία στα εθνικά νομίσματα έναντι του δολαρίου, το οποίο ήταν μετατρέψιμο σε χρυσό με την εξίσου σταθερή ισοτιμία των 35 δολαρίων ΗΠΑ ανά ουγκιά χρυσού. Το σύστημα των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών με βάση αναφοράς το δολάριο περιόριζε σημαντικά την ελεύθερη κυκλοφορία των βραχυπρόθεσμων κεφαλαίων και συνέβαλε στην άνθηση της παγκόσμιας οικονομίας μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Το 1971 διακηρύχθηκε η εγκατάλειψη του συγκεκριμένου συστήματος. Το δολάριο των ΗΠΑ έπαψε πλέον να είναι μετατρέψιμο σε χρυσό, και ως εκ τούτου δεν υπήρχε και λόγος να υπάρχει χρυσός “σε αντίκρισμα”! Με την ιστορική συμφωνία του Bretton Woods, δημιουργήθηκαν όμως και οι δύο βασικοί θεσμοί που σημάδεψαν το μεταπολεμικό διεθνές σύστημα: το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα. Βεβαίως η κατοχή χρυσού δεν εξέλειψε ποτέ από τα ινστιτούτα έκδοσης –αν και σαφώς μειωμένος σε σχέση με το παρελθόν (ο συνολικός χρυσός που κατέχουν οι κεντρικές τράπεζες και οι διεθνείς νομισματικοί οργανισμοί κυμαίνεται γύρω στους 35.000 τόνους και αντιστοιχεί στο ¼ του συνολικού χρυσού που έχει παραχθεί παγκοσμίως ως τώρα). Ένα σημαντικό στοιχείο που προκύπτει είναι ότι η υποχρέωση του ινστιτούτου έκδοσης νομίσματος είναι μόνο ονομαστική (και όχι πραγματική) βάσει της οποίας η κεντρική τράπεζα μπορεί πάντα να ελευθερώνεται από τις υποχρεώσεις της πληρώνοντας σε νόμισμα που αυτή εκδίδει ακριβώς εξαιτίας της υποχρεωτικής κυκλοφορίας του νομίσματος. Με άλλα λόγια η υποχρέωση αυτή δεν υφίσταται. Αυτό έχει σαν συνέπεια η κεντρική τράπεζα σε περίπτωση χρεοκοπίας να εκδίδει χρήμα χωρίς αντίκρισμα ή αλλιώς στην περίπτωση αυτή το χρήμα των κατόχων να έχει μηδενική αξία για αποπληρωμή μιας υποχρέωσης.
Με τιμή
Ιωάννης Μπιτσίμης Οικονομολόγος
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
0 Responses to “Τι είναι το νόμισμα;”
Δημοσίευση σχολίου